Bệnh Osgood-Schlatter: Viêm gân bánh chè ở trẻ nhỏ và cách điều trị hiệu quả, an toàn

Trong giai đoạn tăng trưởng, đặc biệt là ở trẻ em năng động, thường xuyên chơi thể thao, hiện tượng đau nhức gối khi vận động là điều không hiếm gặp. Tuy nhiên, nếu cơn đau xuất hiện ở vùng ngay dưới xương bánh chè và kéo dài nhiều tuần, rất có thể trẻ đang gặp phải một tình trạng gọi là bệnh Osgood-Schlatter – một dạng viêm gân đặc trưng xảy ra ở lồi củ xương chày.

Hiểu đúng về bệnh lý này sẽ giúp phụ huynh không chỉ trấn an tâm lý mà còn can thiệp điều trị sớm, ngăn ngừa biến chứng về lâu dài cho hệ vận động của trẻ.

Bệnh Osgood-Schlatter là gì?

Bệnh Osgood-Schlatter là tình trạng viêm gân bánh chè ở nơi gân này bám vào lồi củ trước xương chày, tức ngay phía dưới đầu gối. Đây là một dạng viêm cơ – xương lành tính, nhưng có thể gây đau và giới hạn vận động ở trẻ em trong độ tuổi đang phát triển mạnh (thường từ 9–15 tuổi).

Căn bệnh này không lây nhiễm, không nguy hiểm tính mạng, nhưng có thể ảnh hưởng đến hiệu suất thể thao, sinh hoạt hằng ngày, thậm chí gây biến dạng xương chày nếu không được chăm sóc đúng cách.

Bệnh Osgood-Schlatter còn được gọi là bệnh viêm lồi củ trước xương chày

Nguyên nhân gây bệnh Osgood-Schlatter

Do chấn thương bởi sự kéo giãn quá mức của gân xương bánh chè tại điểm bám của nó vào đầu xương không chắc chắn ở trẻ em, dẫn tới các gẫy xương vi mô

Nguyên nhân chủ yếu đến từ quá trình phát triển xương không đồng bộ với cơ và gân. Trong giai đoạn tăng trưởng, xương dài ra nhanh chóng, trong khi các cơ và gân chưa kịp giãn nở tương xứng. Khi trẻ vận động mạnh, đặc biệt là nhảy, chạy, đá bóng hoặc leo cầu thang, lực kéo từ cơ tứ đầu đùi qua gân bánh chè đến xương chày khiến vùng tiếp nối này bị kích thích, viêm và đau.

Một số yếu tố nguy cơ bao gồm:

• Tăng trưởng nhanh đột ngột

• Tham gia các môn thể thao cường độ cao: bóng đá, bóng rổ, nhảy xa, thể dục dụng cụ

• Nam giới có nguy cơ cao hơn, nhưng nữ giới cũng có thể mắc nếu vận động nhiều trong độ tuổi dậy thì

• Di truyền yếu tố cơ – xương yếu hoặc bất cân đối

Triệu chứng thường gặp của bệnh Osgood-Schlatter

• Đau ở vùng lồi củ xương chày (ngay dưới xương bánh chè), nhất là khi chạy, nhảy hoặc quỳ gối

• Sưng nhẹ và nhạy cảm khi ấn vào vùng gân bánh chè

• Đau tăng khi gập gối hoặc leo cầu thang

• Một số trẻ có thể xuất hiện vết gồ cứng dưới gối, tồn tại ngay cả sau khi khỏi bệnh

Đặc biệt, đau không lan tỏa, không có dấu hiệu nhiễm trùng, sốt hoặc đau toàn thân – đây là yếu tố phân biệt với các bệnh lý viêm khớp hoặc nhiễm trùng khác.

Trẻ em đang trong độ tuổi phát triển là đối tượng dễ mắc bệnh Osgood-Schlatter hàng đầu

Bệnh có nguy hiểm không?

Bệnh Osgood-Schlatter thường lành tính và tự khỏi khi trẻ ngừng phát triển, nhưng trong một số trường hợp có thể:

• Gây đau dai dẳng nếu trẻ không nghỉ ngơi và tiếp tục vận động nặng

• Biến dạng xương chày do sự phát triển lệch của lồi củ chày

• Giảm khả năng vận động, ảnh hưởng đến thể thao học đường hoặc thi đấu chuyên nghiệp

Do đó, dù không đòi hỏi điều trị y khoa chuyên sâu, bệnh cần được phát hiện sớm và điều chỉnh kịp thời để tránh chuyển thành mạn tính.

>>> Xem thêm: Viêm khớp tự phát ở trẻ em: triệu chứng và cách điều trị

Phương pháp chẩn đoán

• Khám lâm sàng: bác sĩ sẽ kiểm tra mức độ đau khi ấn vào vùng gân bánh chè, yêu cầu trẻ thực hiện động tác gập – duỗi gối.

• X-quang gối: giúp đánh giá mức độ phát triển xương và loại trừ các nguyên nhân khác như gãy mỏi hoặc viêm xương.

• Siêu âm gân bánh chè (khi cần): đánh giá độ dày và viêm của bao gân.

Điều trị bệnh Osgood-Schlatter

1. Nghỉ ngơi và giảm tải vận động

Đây là biện pháp quan trọng nhất, giúp gân có thời gian hồi phục:

• Tạm ngưng các môn thể thao có động tác bật nhảy, xoay gối, chạy nước rút

• Dùng băng gối hoặc nẹp hỗ trợ khi vận động nhẹ

2. Chườm lạnh, thuốc giảm đau

• Chườm lạnh 15–20 phút sau hoạt động để giảm viêm

• Dùng thuốc giảm đau như paracetamol hoặc ibuprofen, nhưng cần có chỉ định bác sĩ, nhất là với trẻ nhỏ.

3. Vật lý trị liệu

• Tăng cường cơ đùi trước, cơ mông để hỗ trợ đầu gối

• Bài tập kéo giãn gân bánh chè, gân kheo và cơ tứ đầu giúp giảm áp lực lên vùng lồi củ xương chày

• Massage nhẹ vùng viêm để giảm co cứng và sưng

4. Trị liệu thần kinh cột sống (Chiropractic) – điều trị không xâm lấn

Chiropractic giúp điều chỉnh tư thế xương chậu, cột sống thắt lưng và khớp gối, từ đó:

• Phân bổ lực đồng đều trên hai chân

• Giảm áp lực kéo căng gân bánh chè

• Hỗ trợ cơ thể phục hồi tự nhiên mà không cần dùng thuốc

Phương pháp này an toàn với trẻ nhỏ, không gây xâm lấn hay tác dụng phụ, và có thể kết hợp với các bài tập phục hồi chuyên biệt.

Bác sĩ thực hiện nắn chỉnh xương khớp cho trẻ

5. Phẫu thuật (hiếm gặp)

Chỉ áp dụng khi có mảnh xương rời gây đau kéo dài hoặc biến dạng ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động.

Phòng ngừa tái phát

• Tăng cường bài tập kéo giãn và làm mềm cơ đùi trước trước khi vận động

• Mang giày thể thao phù hợp, đế giảm chấn tốt

• Tránh tăng cường độ luyện tập đột ngột

• Đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ canxi, vitamin D, protein để hỗ trợ phát triển xương – cơ – gân

Bệnh Osgood-Schlatter là một bệnh lý thường gặp ở trẻ đang tuổi phát triển, đặc biệt là những trẻ năng động. Dù không nguy hiểm, bệnh có thể gây ảnh hưởng đáng kể nếu không được nghỉ ngơi và điều trị đúng cách. Phụ huynh nên quan sát kỹ các biểu hiện đau ở vùng gối của trẻ, cho trẻ nghỉ ngơi khi cần thiết, đồng thời lựa chọn phương pháp hỗ trợ an toàn như vật lý trị liệu hoặc trị liệu thần kinh cột sống để rút ngắn thời gian phục hồi, bảo vệ tương lai vận động của trẻ một cách bền vững.

>>> Xem thêm: Bệnh Legg-Calvé-Perthes: Hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi ở trẻ em – Hiểu đúng để điều trị hiệu quả