Loạn sản xương hông ở trẻ sơ sinh: Dấu hiệu cảnh báo sớm và hướng điều trị hiệu quả

Loạn sản xương hông (hay còn gọi là loạn sản khớp háng bẩm sinh) là một trong những dị tật cơ xương khớp phổ biến nhất ở trẻ sơ sinh, đặc biệt là ở các bé gái. Tuy nhiên, do biểu hiện ban đầu khá âm thầm và dễ nhầm lẫn với các vấn đề phát triển bình thường, nhiều trường hợp chỉ được phát hiện khi trẻ bắt đầu biết đi – lúc này điều trị sẽ khó khăn hơn và có thể ảnh hưởng đến chức năng vận động lâu dài.

Nhận diện sớm các dấu hiệu và can thiệp kịp thời sẽ giúp trẻ tránh được nguy cơ tật nguyền, đồng thời đảm bảo một hệ vận động khỏe mạnh trong tương lai. Cùng Alo Xương Khớp đi tìm hiểu chi tiết ngay bên dưới nhé!

Loạn sản xương hông là gì?

Loạn sản hông hay trật khớp hông bẩm sinh là bệnh lý trong quá trình phát triển khi trẻ sinh ra có hông không ổn định

Loạn sản xương hông (Developmental Dysplasia of the Hip – DDH) là tình trạng phát triển bất thường của khớp háng, trong đó phần chỏm xương đùi không nằm vững trong ổ cối của xương chậu. Tình trạng này có thể ở các mức độ khác nhau, từ:

• Ổ cối nông, lỏng lẻo

• Bán trật khớp háng (chỏm xương đùi không hoàn toàn nằm trong ổ cối)

• Trật khớp háng hoàn toàn

Nếu không điều trị, trẻ có thể chậm biết đi, đi khập khiễng, và sau này dễ bị thoái hóa khớp háng sớm khi trưởng thành.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Xảy ra khi ổ khớp hông (ổ cối) của trẻ quá nông để che phủ đầu xương đùi (đầu xương đùi) để vừa khít

Loạn sản xương hông là một rối loạn đa yếu tố, gồm cả di truyền và môi trường:

1. Yếu tố nguy cơ:

• Giới tính nữ: tỷ lệ bé gái mắc DDH cao gấp 4–6 lần bé trai

• Sinh ngôi mông (đẻ ngược): lực ép lên khớp háng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển ổ cối

• Tiền sử gia đình có người từng bị loạn sản khớp háng

• Thiếu nước ối, thai to hoặc tử cung hẹp khiến thai nhi bị hạn chế cử động

• Quấn tã không đúng cách: buộc chân bé thẳng và khép sẽ làm tăng nguy cơ trật khớp háng

2. Di truyền:

Loạn sản xương hông có yếu tố di truyền trội không hoàn toàn, tức là nếu trong gia đình có người bị, trẻ sẽ có nguy cơ cao hơn trung bình.

>>> Tham khảo thêm: Bệnh Legg-Calvé-Perthes: Hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi ở trẻ em – Hiểu đúng để điều trị hiệu quả

Dấu hiệu nhận biết loạn sản xương hông ở trẻ sơ sinh

Thanh thiếu niên hoặc người trẻ tuổi có thể bị khập khiễng hoặc đau hông ở phía trước hông hoặc bẹn

Các biểu hiện rất kín đáo, đặc biệt trong những tháng đầu đời. Tuy nhiên, phụ huynh có thể quan sát những dấu hiệu sau:

• Hai chân không đều nhau: khi duỗi thẳng chân, đầu gối có chiều cao lệch nhau

• Nếp lằn mông, đùi không đối xứng

• Khó dang rộng hai chân, nhất là khi thay tã hoặc mặc quần

• Kêu lạch cạch khi cử động hông

• Ở trẻ lớn hơn: đi khập khiễng, dáng đi lắc lư hoặc nghiêng một bên

Các dấu hiệu này không phải lúc nào cũng rõ ràng, do đó khám sàng lọc ngay từ sau sinh là vô cùng cần thiết.

Chẩn đoán loạn sản khớp háng

1. Khám lâm sàng:

• Nghiệm pháp Ortolani và Barlow: được thực hiện bởi bác sĩ nhi khoa hoặc chuyên gia chấn thương chỉnh hình để kiểm tra độ lỏng lẻo của khớp háng.

• Quan sát dáng chân, nếp lằn, khả năng dạng chân.

2. Siêu âm khớp háng:

Là phương pháp chính xác và an toàn nhất cho trẻ dưới 6 tháng tuổi. Siêu âm giúp:

• Đánh giá hình dạng ổ cối và vị trí chỏm xương đùi

• Phát hiện tình trạng bán trật hoặc trật hoàn toàn

3. X-quang:

Chỉ thực hiện khi trẻ lớn hơn 6 tháng, khi đầu xương đùi đã bắt đầu cốt hóa. Hình ảnh giúp đo góc ổ cối và xác định mức độ lệch khớp.

Ảnh minh họa vị trí giải phẫu khớp háng ở trẻ sơ sinh, bao gồm ổ cối và chỏm xương đùi – giúp phụ huynh dễ hình dung cơ chế bệnh loạn sản xương hông.

Hướng điều trị loạn sản xương hông ở trẻ

Việc điều trị càng sớm, hiệu quả càng cao, đặc biệt là trong 6 tháng đầu đời khi xương còn mềm và dễ định hình.

1. Mang nẹp Pavlik (dưới 6 tháng tuổi)

Đây là phương pháp điều trị bảo tồn phổ biến nhất:

• Nẹp giữ chân bé ở tư thế dạng và gập – giúp chỏm xương đùi nằm vững trong ổ cối

• Thời gian đeo: từ vài tuần đến vài tháng tùy mức độ

Phương pháp này có tỷ lệ thành công trên 90% nếu áp dụng đúng chỉ định và tuân thủ hướng dẫn.

2. Đóng bó bột (trẻ từ 6–18 tháng)

Nếu nẹp không hiệu quả, bác sĩ sẽ nắn chỉnh khớp háng và bó bột để giữ khớp ổn định.

3. Phẫu thuật chỉnh hình (trẻ trên 18 tháng hoặc thất bại điều trị bảo tồn)

Bao gồm:

• Mở khớp để đặt lại chỏm xương đùi

• Cắt xương chỉnh trục xương đùi hoặc ổ cối

• Sau phẫu thuật cần bó bột và tập phục hồi chức năng

4. Trị liệu phục hồi chức năng

Sau các can thiệp điều trị, trẻ cần tập các bài kéo giãn – tăng cường sức mạnh cơ mông, đùi, giúp khớp háng phát triển đúng hướng.

5. Trị liệu thần kinh cột sống (Chiropractic) hỗ trợ phục hồi

Trong giai đoạn phục hồi hoặc sau khi trẻ biết đi, trị liệu này có thể:

• Cân bằng trục xương chậu – cột sống

• Tăng cường đối xứng vận động hai chân

• Giảm nguy cơ lệch khớp hoặc cong vẹo do bù trừ dáng đi sai

Chiropractic cho trẻ nhỏ hoàn toàn cần thiết

Phòng ngừa và theo dõi

• Khám sàng lọc khớp háng sau sinh (trong vòng 1 tuần đầu), nhất là với trẻ có yếu tố nguy cơ

• Quấn tã đúng cách: không ép hai chân bé thẳng, cần để chân thoải mái dạng ra

• Không bế bé bằng một tay dưới mông kéo thẳng chân

• Tái khám định kỳ với bác sĩ chuyên khoa cơ – xương – khớp nhi

• Theo dõi dáng đi, sự phát triển của khớp háng trong suốt 2 năm đầu đời

Loạn sản xương hông ở trẻ sơ sinh là bệnh lý có thể chẩn đoán sớm và điều trị khỏi hoàn toàn nếu can thiệp kịp thời. Việc cha mẹ trang bị kiến thức đúng, chủ động đưa trẻ đi khám sàng lọc ngay sau sinh, kết hợp tuân thủ hướng dẫn điều trị sẽ giúp trẻ có một nền tảng phát triển vận động vững chắc và tránh được các biến chứng suốt đời.

>>> Tham khảo thêm: Bệnh Osgood-Schlatter: Viêm gân bánh chè ở trẻ nhỏ và cách điều trị hiệu quả, an toàn